Ekibinizi Motive Etmek ve Onlardan Maksimum Verim Almak İçin Kullanabileceğiniz 10 Teknik

Hayalinizdeki çalışanları bulduğunuzu, hatta tamamen “yıldız oyunculardan” oluşan bir takım kurduğunuzu düşünelim. Onlara verdiğiniz her görevi yapabilecek yeteneğe sahipler ve işletmenizi başarılı şekilde sonraki seviyeye taşıyabilirler. İyi ama, onları elinizde tutabileceğinizden emin misiniz?

Para ve terfi gibi “klasik” vaatler, başarılı çalışanları elde tutmak için yeterli olmayabilir. Şaşırtıcı gelebilir ama, sektörel araştırmalar, çalışanlar için motivasyon faktörleri listesinin başında maaş ve ayrıcalıkların yer almadığını ortaya koyuyor. Bunun yerine, takım çalışanları tarafından takdir edilme ve tanınma hissi, daha çok motivasyon elde edilmesini sağlıyor.

Dolayısıyla, ekip çalışması, çalışan bağlılığı ve genel anlamda başarı elde etmek için, çalışanlarınızı doğru şekilde motive etmeniz gerekiyor. Burada, bunu nasıl yapabileceğinize değinecek ve her yöneticinin motivasyon konusunda bilmesi gereken şeylerden bahsedeceğiz. Bu makaledeki bilgileri pekiştirmek için, Proje Motivasyonunu Artırmak hakkındaki makalemize de göz atmanızı öneririz.

Ekibinizi motive etme ne anlama gelir?

İşe temel bilgilerle başlayalım, zira motivasyon dendiğinde herkesin genel bir fikri olsa da, tam olarak ne anlama geldiğini de bilmek gerekiyor. Motivasyon, basitçe belirli kişi veya grupların, başka türlü yapmalarının zor olacağı bir iş veya eylemi gerçekleştirmeye ya da en azından bir şekilde çaba göstermeye teşvik edilmesi anlamına geliyor.

Burada önem taşıyan şey, tanımın ilk kısmında yer alan “başka türlü yapmalarının zor olacağı” kısmı. Bu, “kendi hâline bırakılmış” çalışanların başarılı olmasının zor olabileceği anlamına geliyor. Teşvik edilmeleri ve yön gösterilmeleri gerekiyor, fakat bunun için basit ast üst ilişkisi değil, çalışanların motivasyonu hakkında bilgi sahibi olan yöneticiler gerekli.

Çalışanların motivasyonu iş kalitesini yükseltir

Çalışanların motivasyonu, yöneticiler için her zaman sorun olmuştur. Yeterli motivasyon sahibi olmayan çalışanlar işlerinde çok az çaba harcar veya hiç çaba göstermez. İş yerinden uzak kalmak için fırsat kollarlar ve herhangi bir sadakat geliştirmeleri çok zor olur, aldıkları ilk teklifte başka şirkete geçiş yapmaları muhtemeldir. İşten ayrılmasalar dahi, iyi performans göstermeyecek ve düşük kaliteli iş üreteceklerdir.

Motive olmuş çalışanlar ise, çok daha yaratıcı ve üretken olacak, hemen her senaryoda daha iyi iş çıkaracak ve takım içerisinde üstlendikleri sorumlulukları eksiksiz yerine getirecektir. Ve bunun için maaşlarına zam yapılması ve/veya terfi ettirilmeleri dahi gerekmeyebilir. Yeterince motive olmaları, çoğu senaryoda yeterli olacaktır.

Motivasyon teknikleri bulmak, sanıldığından daha zor olabilir

Peki, bu iş bu kadar kolaysa neden herkes basitçe motivasyon tekniklerini kullanıp mutlu, ilgili ve adanmış çalışanlar elde etmiyor? Bu, motivasyon denen şeyin nasıl gerçekleştirileceği konusunda sabit kurallar olmamasından kaynaklanıyor.  

İşin aslı, her çalışanın motive olması için farklı şeyler gerekiyor. Yöneticilerin çalışanlarını çok iyi tanıması ve her birini motive etmek için farklı taktikler kullanması şart, fakat bunları yapabilen şirket ve/veya yönetici sayısı ise oldukça az.

Bununla birlikte, çalışan motive etmek konusunda yapılmış az sayıda akademik araştırma, insan psikolojisine dair temel bilgiler üzerine kurulu bazı kuramların çoğu çalışan için yeterince ilham verici ve destekleyici olacağını gösteriyor. Yani her çalışanı tek tek motive etmeniz mümkün olmayabilir, fakat bu kuramlar üzerine kurulu motivasyon stratejilerini kullanarak hemen hemen aynı sonuca ulaşabilirsiniz.  

Ekibinizi motive etmek için yapabilecekleriniz nelerdir?

Bir deveyi nehir kıyısına götürebilirsiniz ancak onu su içmeye zorlayamazsınız deyişini daha önce duymuş muydunuz? Bu, aynı zamanda insanlar için de geçerlidir. Motivasyonu “zorlayarak” sağlayamazsınız; bu emir vererek, katı disiplin uygulayarak veya çalışanları cezalandırarak elde edebileceğiniz bir şey değildir.

Bir yönetici olarak nihai amacınız, çalışanların performans artışıdır. Performans ise yetenek ve motivasyonun birleşimi ile elde edilebilir. Bu formülde, yetenek sanıldığından daha önemlidir. Ekibiniz belirli görev veya amaçları tamamlamak için yeterli yeteneğe sahip değilse, onlara motivasyon teknikleri ile yardımcı olamazsınız.

Dolayısıyla, iş için uygun kişilerle çalışmıyorsanız, onları motive etmeye çalışarak boşa zaman kaybetmeyin. İlk olarak amaçladığınız hedefi başarılı şekilde tamamlayabilecek yetenekte çalışanlara sahip olduğunuzdan emin olun.  

Temel motivasyon kuralları

Çalışanları motive etmek, onlara vereceğiniz sorumlulukları yerine getirebilecek yeteneklere sahip olduklarından eminseniz daha kolay olacak ve daha hızlı tamamlanacaktır. Akademik araştırmalar, çalışanların başarılı şekilde motive edilebilmelerinin aşağıdaki temel psikolojik tekniklere bağlı olduğunu gösteriyor:

1. Olumlu pekiştirme
2. Bireysel performansa göre ödüllendirme
3. Çalışanlara adil davranmak
4. Çalışanların ihtiyaçlarını karşılamak
5. İşle ilgili net hedefler belirlemek

Bunlar temel stratejilerdir ve doğru şekilde kullanıldıklarında çalışanları motive eder. Bununla birlikte, uygulanmaları elbette basit değildir. Yukarıdaki beş temel motivasyonu eyleme geçirmek, her yönetici için zorlayıcı olacaktır.  

Çalışan motivasyon kuramları

Bu bağlamda, ekip motivasyonu için kullanılan iki modelin nasıl çalıştığını öğrenerek işe başlamanız en doğrusu olacaktır. Motivasyon için çok sayıda model olsa da, bilimsel nitelikte olan, yani hakkında akademik çalışmalar ve araştırmalar yapılmış iki temel kuram olduğunu söyleyebiliriz: Herzberg çift faktör kuramı ve Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi. Nitekim var olan hemen tüm ekip motivasyon modelleri de bu kuramlar üzerine inşa edilmiştir.

Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi

Abraham Maslow tarafından geliştirilen bu ekip motivasyon modeli, 1954'te ortaya çıkmıştır. Temel olarak i̇nsan ihtiyaçlarının beş düzeyden oluştuğu ve daha yüksek bir düzeye geçebilmek için ilk olarak diğerlerinin tamamlanması gerektiği fikrine dayanır. Örneğin, en altta bulunan ihtiyaçları karşılamak mümkün değilse, onun üzerindeki ihtiyaçlara geçiş yapılamaz ve böyle bir istek de zaten hissedilmez.

Maslow basitçe şunu iddia eder: Bir insan temel ihtiyaçlarını karşılayamıyor, yani ilk düzeyden yukarı çıkamıyorsa, sonraki düzeylere ait tekniklerle (örneğin, sadece olumlu geri bildirimle) onu motive edemezsiniz.

Dolayısıyla, örneğin çalışanlar fazla mesai ücreti alamıyorsa, mesai saatleri dışında çalışmaya teşvik için motive edilmeleri de mümkün olmayacaktır. İlk olarak temel düzeyde mutlu olmalarını sağlamalısınız.

Herzberg çift faktör kuramı

Herzberg, şu anda hemen her sektörde kullanılan en popüler motivasyon kuramlarından birini geliştirmiştir. Aslında Maslow kuramı ile oldukça benzerdir, zira tüm kuram Herzberg tarafından belirlenen “hijyen faktörlerine” dayanır ve bu faktörler çalışanların tatmin olması için belirli koşullar (yani hijyen faktörleri) sağlanmadığı sürece, motivasyonun da mümkün olmadığını söyler.

Örneğin, çalışanlar zaten iyi maaş alıyorsa, maaş artışı vaadi onların daha fazla motive olmasını sağlamayacaktır. Aynı şekilde, aldığı maaş yeterli değilse, artış gerçekleşene dek çalışanların kendilerini motive olmuş hissetmeleri mümkün olmayacaktır.

Her iki motivasyon kuramı da basitçe şunu söyler: Başarılı motivasyon için, çalışanlarınızın tüm temel ihtiyaçlarının karşılandığından, yani en azından temel düzeyde mutlu olduklarından emin olmanız gerekir. Fazla mesai ücreti ödenmeyen veya sektör ortalamasından az maaş alan çalışanı motive edemezsiniz.

Amacınız sadece onları bir şekilde motive etmek olmasın, bu teknikleri kullanın

Bu bağlamda, başarılı motivasyon için çalışanları "bir şekilde" motive etmeye çalışmak yerine, temel ihtiyaçlarının karşılandığından emin olmanız gerekir. Bunu yaptıktan sonra, etkili ekip motivasyonu için yukarıda izah ettiğimiz kuramlara dayalı olarak belirlenen şu teknikleri kullanmaya başlayabilirsiniz:

1. Bireysel motivasyon için işlerini genişletin

Bu, ekip genelinde değil, kişisel motivasyonu artıracak bir tekniktir. Basitçe, çalışanın zaten yaptığı işe benzer nitelikte daha çok iş yapmasını sağlamak anlamına gelir. Örneğin çalışan, bir ürünün sadece paketlenmesiyle ilgileniyor ve paket üzerine etiket başkası tarafından yapıştırılıyorsa, ilk çalışanın aynı zamanda etiket işini de üstlenmesini sağlayabilirsiniz.

Bunun amacı ona daha çok iş yüklemek değildir. Alışık olunan rotasyona yeni bir şey eklemek, görev tekrarının daha az sıkıcı olmasını sağlar ve çalışanların sorumluluklarını artırır. Bu, takdir edildiklerini düşünmelerini de sağlar ve kişisel gelişimleri için bir teşvik yerine geçer.

Aynı amaçlarla, normalde amiri tarafından yürütülen bir işin çalışan tarafından üstlenilmesini de sağlayabilirsiniz. Ek sorumluluk ve ek görev tanımlamak, kişisel motivasyon sağlamanın en kolay ve en etkili yolu olabilir.

Elbette, burada belirli sınırları aşmamak gerektiğini unutmamak gerekir. Tanımladığınız ek görev ve sorumluluklar, onların “maaş artışı olmadan daha çok çalışmaya başladıklarını” düşünmelerine neden olmamalıdır. Aksi takdirde, yukarıda da bahsettiğimiz gibi, temel düzeydeki ihtiyaçları karşılanmayacağından ötürü motive olmaları da mümkün olmayacaktır.

2. Çalışma ortamını motive edici bir yer hâline getirin

Hiç kimse saatlerce sıkıcı ve iç karartıcı bir çalışma ortamında durmak istemez. Estetik açıdan iyi tasarlanmış ve iyi aydınlatılmış bir alana sahip olmak, çalışanların motive olmasına yardımcı olur. Bu, ofis ekipmanlarının sorunsuz çalıştığından emin olmayı da gerektirir.

Örneğin çalışma alanında eski model ve sorunlu bir fotokopi makinesi varsa, hazırladığı belgelerin kopyasını çıkarması konusunda hiç kimseyi teşvik edemezsiniz. Bir kez daha, ihtiyaçlar hiyerarşisinin kurallarını hatırlamak gerekiyor. Orada bulunmanın iç karartıcı ve bunaltıcı olacağı bir ortamda, etkili bir motivasyon elde etmeniz mümkün olmaz.

Elbette bir iç mimar ile çalışmanız veya bu işe büyük bir bütçe ayırmanız gerekmiyor. Ortak çalışma alanının temiz, bakımlı, iyi aydınlatılmış ve yeni mobilyalar ile donatılmış olduğundan emin olmak çoğunlukla yeterli olacaktır. Siz işyerinizin nasıl göründüğünü umursamıyorsanız, orada çalışanlar da çıkardıkları işin kalitesini umursamaz.

3. Saygılı, dürüst ve aynı zamanda destekleyici olun

Bu çok basit bir teknik gibi görünüyor ancak yöneticilerin tavırları, ekip motivasyonu için çok önemlidir. Saygılı davranmak, dürüst olmak, çalışanları desteklemek ve onlarla açık iletişim kurmak, tüm motivasyon tekniklerinin temelidir. Bir yönetici olarak kendinizi de motive etmeniz gerekeceğini unutmayın. Sürekli olarak yönetim ve iletişim becerilerinizi geliştirmeye çalışmanız gereklidir.

Basitçe söylemek gerekirse, insanların birlikte çalışmakta zorlanmadığı bir yöneticisiyseniz, motive olmaları da çok daha kolay olacaktır. Yöneticiler kaba davranır, umursamaz olur ve bir dedikleri diğerini tutmazsa, hiç kimsenin motive olması mümkün olmayacaktır.

4. Çalışanları ödüllendirin

İnsanları elinizde tutmak istiyorsanız onlara bir neden sunmanız gerekir. Hiç kimse, karşılığını alamadığını veya takdir edilmediğini düşündüğü bir i̇şte kalıcı olmaz veya böyle bir iş için motive olmaz. Adil bir ödüllendirme sistemi ve/veya teşvik programı, hem bireysel motivasyon hem de ekip motivasyonu için önemlidir.

Örneğin üç ayda bir onlara ikramiye vermeyi düşünün. İş modeliniz buna uygunsa, bir komisyon modeline de geçebilirsiniz. Hatta kâr paylaşımı yapmayı dahi değerlendirebilirsiniz. Buradaki amaç, ödüllerin küçük veya büyük olması değil, insanların çabalarının takdir edileceğinden emin olabilmeleridir. Yani, karşılığında bir şey alabileceklerini düşünürlerse iyi iş çıkarma olasılıkları da artar. “Ayın Elemanı” gibi basit programların dahi temel amacı budur.

5. Çalışanlara büyümeleri için yardımcı olun

Şirketiniz hızla büyüyorsa, çalışanlarınızın da büyümesi gerekiyordur. Bu, basitçe onları terfi ettirmeyi ihmal etmemeniz gerektiği anlamına gelir. Terfi, elbette gelir artışı da sağlar ve motivasyon için önemlidir ancak yaptıkları işlere güvenildiğini ve saygı duyulduğunu hissetmek, çalışanları motive etmek bakımından çok daha etkilidir.

Örneğin, yeni bir şube açıyorsanız dışarıdan birini işe almak yerine hangi çalışanınızın oradaki yönetim rolüne daha uygun olabileceğini düşünün. Veya bir çalışan envanter konusunda özellikle iyi iş çıkarıyorsa, onu satın alma departmanına terfi ettirebilirsiniz.

Burada önemli olan şey, bir çalışanın kendini değerli hissetmesini sağlamaktır. Bunu yapabilir, yani onlara büyüme fırsatı tanıyabilirseniz, çalışanlarınız şirketinizi “geçici bir işyeri” olarak görmeyi bırakıp “kariyer fırsatı” olarak görmeye başlayabilir.

6. Olumlu geri bildirimler paylaşarak da onları takdir edin

Yapılan işin takdir edildiğini bilmek, yukarıda da bahsettiğimiz gibi önemlidir, ancak bu takdirin illa yöneticiden gelmesi gerekmez. Bir müşteri örneğin kendisine yardımcı olan bir çalışan için olumlu bir bildirim yaptıysa, bunu mutlaka o kişi ile paylaşın. Çalışanlarınızdan birinin gününü güzelleştirirseniz onu kişisel düzeyde motive etmekle kalmaz, tüm ekip üyelerine de ilham vermiş olursunuz. Bu, işletmenizle daha derin bir bağ kurmalarını da sağlar.

7. “Gizemli” davranmayın, şeffaf olun

İşlerin nasıl gittiğine dair verileri kendinize saklarsanız hiçbir şey elde edemezsiniz. Şirketin ne kadar başarılı (veya başarısız) olduğunu düzenli ve sürekli olarak çalışanlarınızla paylaşmak çok daha iyi bir tutum olacaktır. Örneğin günlük, haftalık veya aylık satış raporlarını paylaşın. Bu verilere erişim, çalışanlarınızın, kendilerini yapılan işin önemli bir parçası gibi hissetmelerini sağlamanın yanı sıra nerede yetersiz kaldıklarını görmelerine de yardımcı olur.

8. Esnek olun ve çalışma şekli konusundaki son kararı vermek için ısrar etmeyin

Pandemi ve teknoloji, her tür işletmenin çalışma şeklini değiştirdi. Artık beyaz yakaların büyük bir çoğunluğu ofise gelmeden çalışabiliyor. Diğer bir deyişle, artık çok daha esnek davranabiliyorlar. Eğer bundan memnunlarsa, yöneticilerin de bu esnekliğe sahip olması ve çalışanları “geri dönmeye” zorlamaması gerekiyor.

“Yeni normal” denen şeye uygun çalışabilmek, sanılandan çok daha önem taşıyor. Zira Forbes tarafından yürütülen bir araştırmada, katılımcıların yüzde 46'sı esnek çalışmaya izin veriliyor olmasının kendileri için belirleyici faktör olduğunu belirtti. Şu anda, meşhur Forbes 500 listesinde yer alan şirketlerin yüzde 86'sı bir tür esnek çalışma modeline sahip. Yani, çalışanlarınızı motive etmek konusunda ciddiyseniz, onların tercihlerine saygı göstermeniz gerekiyor.

9. İşyerinde atıştırmalık bulundurun

Bu çok basit bir şeymiş gibi gelebilir fakat motivasyon konusunda oldukça etkili. İşyerinde basit atıştırmalıklar bulundurmak, çalışanlarınızın mutlu olmasına büyük ölçüde katkıda bulunuyor. Bir araştırmaya göre, çalışanların yüzde 57'si gıdaya dayalı bir ayrıcalığa sahip olmanın kendilerini daha değerli hissetmelerine yardımcı olduğunu düşünüyor. Şaşırtıcı gelebilir ancak yeterince atıştırmalık bulundurursanız, çalışanlarınızın mutluluğunu artırabilir ve hatta onları daha kolay elinizde tutabilirsiniz.

10. Çalışanlarınıza ne istediklerini sorun

Bu da basit ancak tahmin ettiğinizden daha önemli ve etkili olan bir tavsiye: Çalışanlarınıza ne istediklerini sorun. Bunu yaptığınız zaman, hem sizinle iletişim kurabileceklerinden emin olabilirler hem de başka türlü elde edemeyeceğiniz bilgiler edinip bunları motivasyon tekniklerinizi geliştirmek için kullanabilirsiniz. Basitçe, haftalık bir toplantı düzenleyip sadece çalışanlarınızın isteklerini, beklentilerini ve şikayetçi oldukları konuları işleyebilirsiniz. Bu, kendilerini değerli hissetmelerini de sağlayacaktır.

Kendini değerli ve önemli hisseden çalışanlar, kendiliğinden de motive olabilir. Yöneticilerin amacı, onlarda bu duyguların oluşmasını sağlamak olmalıdır. Çalışanlarının kendini değerli hissetmesine yardım eden her yönetici, motivasyon konusunda iyi iş çıkarmış demektir.